Галоўнай тэмай украінска-беларускіх дыскусій апошнім часам стала пытанне выплаты Беларуссю рэпарацый Украіне. Яго прадставілі шырокай публіцы ў пачатку лета валанцёр-шоўмэн Сяргей Прытула і Сяргей Стэрненка. На экспертна-палітычным узроўні гэтую тэму ўпершыню агучыў Дзмітрый Грамакоў падчас канферэнцыі «Украінскай прызмы».
У той жа час беларускі палітык Валерый Кавалеўскі, які з'яўляецца міжнародным прадстаўніком Святланы Ціханоўскай, заявіў, што тэма рэпарацый мае права на існаванне. «Я не выключаю, што Беларусь павінна кампенсаваць Украіне частку стратаў, нанесеных дзеяннямі рэжыму Лукашэнкі», — сказаў палітык падчас канферэнцыі, хоць падкрэсліў, што гэта яго асабістая пазіцыя і не абмяркоўвалася з апазіцыйны кабінет.
Перад гэтым яшчэ адзін беларускі палітык-міжнароднік, былы амбасадар Беларусі ў Польшчы і Францыі Паўло Латушка падчас візіту ва Украіну падчас экспертнага форуму выказваўся ў тым жа духу: тэма мае права на існаванне.
Беларускія палітыкі са стажам прызнаюць, што паводле міжнароднага права прадастаўленне тэрыторыі для агрэсіі таксама з'яўляецца фактам агрэсіі. Беларуская дзяржава нясе адказнасць за смерць і разбурэнне ва Украіне. За 800 ракет і сотні адзінак тэхнікі, якія прыляцелі і зайшлі на яе тэрыторыю.
З іншага боку, сістэмныя беларускія палітыкі разумеюць, што выхад з сітуацыі — гэта рэпарацыі. Груба кажучы, калі беларуская апазіцыя возьме на сябе рэпарацыйныя абавязацельствы перад Украінай, то Украіна таксама будзе зацікаўленая ў яе прыходзе да ўлады ў Беларусі.
Гэтыя тонкасці не разумеюць маладыя палітыкі і журналісты, якія даволі хваравіта, калі не нервова, успрымаюць тэму рэпарацый. Ілюстрацыя таму — нядаўняя перадача з удзелам Зьмітра Грамакова для беларускага праекту «Пара».
Галоўны аргумэнт праціўнікаў рэпарацый палягае ў тым, што дэзарыентаваная беларуская грамадзкасьць расчаруецца ў эміграцыі, а не будзе падтрымліваць і захапляцца Ўкраінай. Ён страціць арыентацыю і надзею. Маўляў, тэма рэпарацый можа пахаваць працэс кансалідацыі апазіцыйнага беларускага «грамадства» вакол Украіны і знішчыць веру ў перамогу дабра над злом.
На мой асабісты погляд, тэма рэпарацый, наадварот, будзе спрыяць сталенню як беларускага грамадства, так і палітычнага класа. Бо кампенсацыя — гэта адказнасць, бо ніхто з апазіцыянераў гэтых злачынстваў не здзяйсняў. Расейскай агрэсіі спрыяла беларуская дзяржава на чале з Лукашэнкам. Аднак само існаванне рэжыму Лукашэнкі ў глабальным сэнсе і адказнасць беларускага народа. Які ўвогуле прамяняў годнасць і свабоду на «роўныя дарогі, чарку і шкварку».
Мне не вельмі падабаецца параўнанне нацысцкай Германіі з Беларуссю. Бо Лукашэнку далёка не Гітлер. Аднак прыклад даволі аптымістычны: новы дэмакратычны ўрад Германіі ўзяў на сябе адказнасць, падняў уласную краіну з руін і выплаціў усе рэпарацыі. Такім чынам, як рэпарацыі аднойчы ўзаконілі новы нямецкі ўрад як адказны на міжнародным узроўні. Такім чынам, рэпарацыі Беларусі могуць стаць прадметам сур'ёзнай размовы і далейшай легітымізацыі цяперашняй беларускай апазіцыі.
А тых беларускіх экспертаў і палітыкаў, якія не разумеюць, за што і каму патрэбныя рэпарацыі — запрашаю ў свой родны горад Ірпінь. Дзе шэраг шматпавярховак і кварталаў прыватнага сектара ўжо разабраны да ўзроўню катлаванаў. Людзям няма дзе жыць. І ні ў гарадскім бюджэце, ні ў абласным, ні ў дзяржаўным цяпер няма сродкаў, каб аднавіць жыллё для людзей. Былі разбураны цэлыя раёны майго роднага Ірпеня, Бучы, Гастомеля, суседняй Барадзянкі. Райскае сяло Мошчунь, што ў лясным масіве пад Кіевам, проста сцёртае з твару зямлі расійскай артылерыяй. І ўсё гэта прыйшло з Беларусі... Я гатовы правесці экскурсію для тых беларусаў, якія хочуць убачыць усё гэта на свае вочы. Рэпарацыі патрэбныя, каб хаця б аднавіць жыллё для тых, хто яго страціў.
Шчыра жадаю, каб беларусы сталі палітычнай нацыяй. Бенедыкт Андэрсан ахарактарызаваў нацыі як уяўныя супольнасці, якія маюць агульны погляд на мінулае, усведамляюць сваю сучаснасць і маюць агульнае бачанне будучыні. У гэтым кантэксце рэпарацыі могуць стаць каталізатарам фармавання беларускай нацыі. Праз супольнае ўсьведамленьне адказнасьці за сваю дзяржаву і яе дзеяньні, праз аб'яднаньне вакол ідэі яе вызваленьня, праз супольную будучыню разам з Украінай у эўрапейскай сям'і вольных народаў.
